Het Hawthorne-effect: heeft HR-Communicatie geleerd?

HR-Communicatie een jong vakgebied? Absoluut. Maar de basisideeën gaan al bijna een eeuw mee. In 1924 begon een groot onderzoek naar de productiviteit van werknemers bij de Hawthorne Works, een gigantisch fabrieksterrein buiten Chicago van telefoonproducent Western Electric Company. Acht jaar later hadden de onderzoekers hun doelstellingen bereikt, maar op een volstrekt andere manier dan ze verwacht hadden. De resultaten geven ook vandaag de dag nog stof tot nadenken.

Het probleem
In de vroege twintigste eeuw woedde een debat over de arbeidsomstandigheden van fabrieksarbeiders. Waren deze wel voldoende en zou een verbetering van de omstandigheden mogelijk ook een positieve invloed hebben op de productiviteit? Met 40.000 werknemers was deze vraag voor Hawthorne het onderzoeken waard. In samenwerking met de Harvard Business School startte Western Electric daarom een grootschalig onderzoek onder de Hawthorne-werknemers.

Het onderzoek
Dat de onderzoekers niet precies wisten waarnaar ze zochten blijkt wel uit de experimenten die ze deden. Spelen met de lichtinval in de fabriek, variërende werktijden en werken in zelfgekozen teams waren enkele van de uitprobeersels. De experimenten hadden effect, want de productiviteit steeg. Maar na afloop van het onderzoek was de productiviteit weer snel terug op het oude niveau. Wat was er gebeurd?

De resultaten
Het is wat te boek is komen te staan als het Hawthorne-effect. De werknemers merkten dat er aandacht was voor hun situatie en voelden zich daardoor gestimuleerd. Met die opleving was het echter snel gedaan nadat de aandacht verdween. Niet de hoeveelheid lichtinval op de werkvloer of de lengte van de pauzes maakte het verschil voor de arbeiders: het was het gevoel dat zij ertoe deden voor het bedrijf.

De les voor HR-Communicatie
Deze les is ook vandaag de dag nog bijzonder waardevol voor HR-Communicatie. Niet voor niets is tachtig jaar na het onderzoek tweederde van de werknemers ontevreden met de aandacht die ze krijgen van hun managers. Alle kennis ten spijt: kunnen we de werkgever-werknemersrelatie nog verder verbeteren en hoe? Is communicatie hier de achilleshiel of zijn er andere factoren in het spel? Ik hoor graag jullie reacties!