Overwerk is achterhaald

Overwerken is een verouderd begrip. Het komt niet meer voor in de Arbeidstijdenwet en uit recent onderzoek van het Nivel blijkt overwerk niet per se van invloed te zijn op werkdruk. Volgens het onderzoek onder verpleegkundigen en verzorgenden zijn niet werktijden, maar is werkplezier doorslaggevend in het ervaren van werkdruk.

Stressbeleving
In het onderzoek werd werknemers uit alle takken van de zorg gevraagd naar hun stressbeleving. Daaruit bleek dat verzorgenden in verpleeg- en verzorgingstehuizen voor hun gevoel kampen met hoge werkdruk, terwijl zij veel minder overwerken dan hun collega’s in andere zorginstellingen. Verpleegkundigen in de thuiszorg maken de meeste overuren van de zorgsector, maar hebben tegelijkertijd het minste last van de werkdruk. Minder uren leiden dus niet per definitie tot werkdrukverlaging. Maar wat wel?

Werkplezier
Volgens de onderzoekers van Nivel maakt werkplezier het verschil. Dat is op zich niets opzienbarends, want het is algemeen bekend dat plezier stress verzacht. De onderzoekers benoemden echter ook de factoren die het werkplezier bevorderen. Zo moeten werknemers het gevoel hebben dat ze de ruimte krijgen om de juiste kwaliteit te leveren. Een tweede factor is voldoende waardering van het hoger management. Ten slotte is de mogelijkheid om het werk zelf in te delen belangrijk. Factoren als tevredenheid over de overlegstructuur en ontplooiings- of promotiemogelijkheden dragen in de zorg nauwelijks bij aan werkplezier.

Relativeren
Werkdruk is dus al lang geen kwestie meer van werktijd alleen: veel belangrijker is hoe die tijd wordt ingericht. Dat laat ook een onderzoek van Effectory zien, waaruit blijkt dat deeltijdwerken lang niet altijd een positief effect heeft op de ervaren werkdruk en werk-privébalans. Zelfs de Arbeidstijdenwet uit 2007 maakt geen melding meer van overwerk. De wet spreekt alleen nog van ‘psychosociale arbeidsbelasting’ (psa). Hierbij draait het niet meer om de absolute uren die iemand draait, maar de relatieve belasting die deze uren geven. En werkplezier relativeert een hoop.

Het verband tussen overwerk en werkdruk in de zorgsector

Bron: A.J.E. de Veer & A.L. Francke. Werkdruk; meer dan overwerk. Utrecht: NIVEL, 2010)

Door Koen van Zon