Sociale veiligheid op de werkvloer: 6 pijlers voor open gesprekken

Een organisatiecultuur wordt gevormd door de mensen die er dagelijks werken. Trek je de parallel met een woonhuis, dan moet het in elke ruimte – van kelder tot zolder, van woonkamer tot washok – prettig vertoeven zijn. Een fijne werkomgeving ontstaat alleen als collega’s én leidinggevenden samen zorgen voor een cultuur waarin iedereen tot zijn recht komt.

Het kennisthema voor 2025 binnen onze community is “Open gesprekken, sterke teams.” Hiervoor is onderzoek gedaan met speciale aandacht voor sociale en psychologische veiligheid op de werkvloer. De resultaten laten zien dat er in de praktijk nog veel winst te behalen is om sociale veiligheid door íedereen te laten ervaren.

Sociale veiligheid is een taak voor iedereen

Hoewel steeds meer organisaties beleid voeren voor diversiteit en inclusie, bestaan er nog duidelijke verschillen in arbeidsomstandigheden tussen mannen en vrouwen. Vooral als het gaat om sociale veiligheid.
Wie zich op het werk sociaal veilig voelt, is beter beschermd tegen risico’s die ontstaan door het gedrag van anderen. Denk aan ongewenst gedrag, het ontbreken van ontwikkelkansen of een gebrek aan waardering.

Uit het Europese onderzoek naar werkcondities in 2024 blijkt dat de kwaliteit van de sociale werkomgeving bij vrouwen aanzienlijk lager wordt ervaren dan bij mannen. Vrouwen hebben vaker te maken met ongewenst gedrag, vooral in sectoren met veel klantcontact. Dit kan gaan om verbaal of fysiek geweld, bedreigingen, ongewenste seksuele aandacht, vernedering, pesten of intimidatie.

Ook op het gebied van ontwikkelkansen is er sprake van een genderkloof. Mannen krijgen vaker de kans zich verder te ontwikkelen, al is dit verschil in de afgelopen tien jaar kleiner geworden. Hoger opgeleiden hebben bovendien vaker toegang tot door de werkgever betaalde opleidingen dan lager opgeleiden, en ook werknemers van 55 jaar en ouder krijgen die kansen minder vaak.

Twee onderzoeken, elk met een eigen benadering, maar met duidelijke overeenkomsten.
Op basis van deze overeenkomsten formuleerde Inge Beckers, voorzitter van de onderzoekswerkgroep rond het kennisthema, zes pijlers om medewerkers beter te ondersteunen in het voeren van open gesprekken en het versterken van teams op de werkvloer.

De 6 pijlers

Pijler 1: Luisteren is het nieuwe leidinggeven

Leidinggevenden moeten aanspreekbaar zijn op hun gedrag, maar ook hun kwetsbaarheid durven tonen. Actief luisteren naar wat medewerkers bezighoudt, is cruciaal.

Pijler 2: Van zenden naar continue dialoog

Eigenaarschap en open communicatie stimuleren meer openheid en bespreekbaarheid. Geef medewerkers het gevoel dat er ruimte is om te delen wat schuurt tussen mensen, belangen of overtuigingen.

Pijler 3: Verbinding op menselijk niveau

HR en communicatie maken normen en waarden zichtbaar in concreet gedrag. Beleid geloofwaardig verbinden met de dagelijkse praktijk versterkt sociale veiligheid.

Pijler 4: Heldere kaders en gezamenlijke doelen

Goede gewoontes helpen sociale veiligheid te versterken. Denk aan een complimentendouche, samen reflecteren op fouten of structureel de samenwerking evalueren binnen teams.

Pijler 5: Leiderschap als communicatiekracht

Open communicatie begint met wederkerigheid. Een goede leidinggevende luistert actief, vraagt door en neemt verantwoordelijkheid voor de eigen aannames en rol.

Pijler 6: Gedeeld leiderschap en gelijkwaardigheid

Echt luisteren vraagt tijd, aandacht en een open houding. Door bijvoorbeeld tijdelijk op een andere afdeling mee te draaien of een rondetafelgesprek te voeren met collega’s uit alle lagen van de organisatie, ontstaat meer begrip en verbinding.

Tijdens het summum op 6 november delen sprekers hoe zij binnen hun organisatie werken aan het vergroten van sociale veiligheid op de werkvloer, en hoe open gesprekken bijdragen aan sterkere teams en een inclusieve organisatiecultuur.