Integriteit onmisbaar voor management, HR en communicatie

We hebben ethiek op de werkvloer nodig, stelt prof. Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Voor de vitaliteit en veiligheid van medewerkers, voor het vinden en binden van nieuwe collega’s en voor een gedragen, integere organisatiecultuur. Ik sprak Kaptein voor het HR-Communicatie Netwerk, om erachter te komen: wat hebben HR-communicatie en integriteit met elkaar te maken? In dit eerste deel focussen we op HR.

Waarom is bedrijfsethiek zo belangrijk voor de werkvloer?
‘Bedrijfsethiek onderzoekt waarom medewerkers zich goed of verkeerd gedragen. Met die kennis bewegen we mensen tot het juiste gedrag. Dat is goed voor de motivatie van de medewerkers zelf. In een integere organisatie is er namelijk meer respect en werkplezier. Dilemma’s worden uitgesproken en opgelost. Dit voorkomt stress en langdurige misstanden. Maar bedrijfsethiek gaat verder dan de medewerkers. Elke organisatie moet opletten dat ze niet wordt afgerekend op onethisch gedrag. Klanten, opdrachtgevers, partners en relaties, al die mensen kunnen de dupe worden van morele misstanden. Dat hebben we onlangs meegemaakt met bijvoorbeeld de financiële sector. De misstanden daar waren van invloed op de hele maatschappij.’

Wie is er verantwoordelijk voor een integere organisatiecultuur?
‘De top van de organisatie moet zich nadrukkelijk verbinden aan ethisch werken. De CEO als Chief Ethics Officer. In mijn ervaring is het waardevol om zo’n aanspreekpunt te hebben. Integriteit wordt dan een tastbaar thema in de organisatie. Tegelijkertijd mogen medewerkers zich niet achter de top kunnen verschuilen. Ethisch handelen is namelijk altijd een individuele, persoonlijk gevoelde verantwoordelijkheid. Iedereen in de organisatie is dus verantwoordelijk voor een integere organisatiecultuur. Alle medewerkers in de organisatie moeten achter dezelfde normen en waarden staan en er ook naar handelen in de dagelijkse praktijk.’

Hoe kan HR de integriteit van de organisatie versterken?
‘Ethiek heeft een grote HR-component. Dat begint al bij de werving en selectie van nieuwe medewerkers. Bij het zoeken naar kandidaten kan een organisatie haar morele waarden uitdragen en gebruiken als een selectiecriterium. Ook bij een introductietraject is het belangrijk om de organisatiewaarden te communiceren. Dan worden nieuwe collega’s direct geconfronteerd met de heersende organisatie-ethiek. Verder biedt de cyclus van functioneren en beoordelen een uitgelezen kans om stil te staan bij de dagelijkse gang van zaken. Dan kun je gewenst gedrag benoemen en stimuleren.’

Welke rol speelt training van medewerkers voor een integere organisatie?
‘Een integere bedrijfscultuur ontstaat niet vanzelf. Organisaties moeten medewerkers trainen en in staat stellen om moreel verantwoordelijk te handelen. Ik beschrijf in mijn boek de factoren die van belang zijn voor een integere organisatie. Bespreekbaarheid van morele dilemma’s is er hier één van. Het spreken over zulke dilemma’s moet je dus oefenen en stimuleren. Dan worden de waarden en normen van de organisatie concreet en expliciet. Ook kan een training de spanning of overlap tussen persoonlijke ethiek en organisatie-ethiek aan het licht brengen. Mensen hebben namelijk altijd hun eigen overtuigingen. De HR en de communicatie moeten zich dus richten op het internaliseren van de organisatiemoraal. Dan maken medewerkers zich het goede echt eigen.’

Muel Kaptein is ruim twintig jaar werkzaam op het gebied van de bedrijfsethiek. Hij is hoogleraar Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en partner en organisatieadviseur bij KPMG. Hij schreef onder meer het onlangs verschenen boek ‘Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen’.