7 obstakels voor effectief luisteren, hoe overkom je ze?

Ben je wel echt aan het luisteren? Het aanwezig zijn en echt luisteren naar wat anderen te zeggen hebben, vergt geduld en oefenen.

We maken het vaak genoeg mee. Op het werk, thuis of in gesprekken met vrienden. Half-aanwezig luisteren. Je geeft antwoord op een vraag van een collega en vervolgens stelt die je een nieuwe vraag, waaruit je direct opmaakt dat hij niet goed geluisterd heeft. En het ergste is, we maken ons er zelf ook schuldig aan.

Luisterend leiderschap

John Stoker, dialoogdeskundige, deed onderzoek naar het fenomeen luisteren. Waarom is goed luisteren zo moeilijk? En hoe kun je als leidinggevende de valkuilen van slecht luisteren vermijden? Om een echte dialoog tot stand te brengen en betrokkenheid van medewerkers te vergroten, is het goed om bewust te worden van je eigen luisterpatronen. Herken je een of meer van onderstaande vormen van luistergedrag, dan is het code oranje en hoog tijd om je vaardigheden aan te scherpen.

In verbinding zijn

Luisteren is een belangrijke leiderschapscompetentie omdat het bijdraagt aan de betrokkenheid van medewerkers. Medewerkers die het gevoel hebben dat hun perspectief gehoord wordt, delen informatie open en openhartig, wat van onschatbare waarde is bij effectief probleemoplossen en het behalen van doelen voor zowel individuen als teams. Een open luistercultuur creëert waarde voor mensen en versterkt positieve ervaringen. Helaas remmen of verhinderen we vaak een echte verbinding wanneer we bewust of onbewust meewerken aan ineffectieve luisterpraktijken.

Belemmerende luisterpatronen

Hieronder vind je een beschrijving van zeven verschillende soorten luisteren die een negatieve invloed kunnen hebben op ons vermogen om effectief contact te maken en echt te horen wat anderen te zeggen hebben.

1. Evaluatief luisteren

Dit luistergedrag is zichtbaar wanneer de ander het voortdurend met je eens of oneens is. Alles wat je zegt wordt geëvalueerd vanuit het selectief perspectief van de ander. Als gevolg hiervan mis je cruciale informatie van je gesprekspartner. Door deze voortdurende evaluatie kan het gesprek uiteindelijk veranderen in een soort verbaal steekspel waarbij de ene persoon iets zegt en de andere persoon er tegenin gaat. Dit leidt ertoe dat elke opmerking gevolgd wordt door een tegenargument en je verstrikt raakt in een proces van onenigheid in plaats van elkaar te begrijpen.

2. Zelfbeschermend luisteren

Dit soort luisteren zie je vaak terug in situaties waarin iemand vervuld is van negatieve emoties en zo gefocust is op het vertellen van zijn eigen verhaal, dat er geen ruimte is voor iets anders. Als je vragen stelt of alternatieve interpretaties aanbiedt, bestaat de kans dat de ander opnieuw terugkeert naar zijn negatieve ervaring. Omdat bij het herhaald vertellen van deze ervaring de emotionele intensiteit toeneemt, is het lastig om het gesprek op een rationele manier te vervolgen. De ander volhardt in de interpretatie en de legitimiteit van de eigen situatie en blijft daardoor dezelfde gevoelens uiten.

3. Assumptief luisteren

Dit is waarschijnlijk een van de meest voorkomende vormen van slecht luisteren die we allemaal moeten overwinnen. Het uit zich wanneer we denken te weten wat de ander gaat zeggen in plaats van te luisteren naar wat de persoon feitelijk zegt. Loslaten van aannames is vooral een uitdaging wanneer we eerdere ervaringen met mensen hebben gehad waardoor we niet meer onbevangen naar hen kunnen luisteren. We kunnen ook ongeduldig of gehaast zijn om het gesprek te beëindigen en proberen het te versnellen door de andere persoon te helpen. Om deze negatieve vorm van luisteren te overwinnen, moeten we ons eigen denken opzij zetten en onze volledige aandacht schenken aan de ander, waardoor deze de tijd krijgt om zijn gedachten en gevoelens te uiten.

4. Oordelend luisteren

Als je deze vorm van luisteren hanteert, heb je kritiek op alles wat de ander zegt of doet. Je bent het volledig oneens met je gesprekspartner en veroordeelt of bekritiseert wat de ander te bieden heeft. Wanneer je op deze manier in het gesprek staat, wordt de ander moe of bang om te worden neergesabeld, dus stopt die met spreken of zijn mening geven. Hij trekt zich terug en wordt uiteindelijk volledig monddood gemaakt.

5. Bevestigend luisteren

In dit type luistergedrag richt je je uitsluitend op het feit of de ander wel of niet instemt met jouw standpunt. Daarmee mis je het bredere perspectief en ontdek je geen andere opties. Je wil vooral erkend, bevestigd en gevalideerd worden in je eigen mening, dus luister je alleen vanuit dat perspectief en mis je waardevolle informatie.

6. Defensief luisteren

Dit gedrag doet zich voor als je alles wat een ander zegt opneemt als een persoonlijke aanval. Zo’n interpretatie leidt altijd naar een ‘ja, maar’-reactie. Je bent constant bezig om alles wat je zelf vindt te rechtvaardigen of verdedigen. Daardoor neem je niet de tijd om verschillende opvattingen en ervaringen van anderen te onderzoeken of begrijpen. Je bent immers alleen geïnteresseerd in het verdedigen van je eigen perspectief.

7. Gezaghebbend luisteren

Herken je je in dit type luistergedrag, dan moet je altijd gelijk hebben en vind je het prettig om de ander indringend advies te geven. ‘Je moet wat meer ….’. Hiermee impliceer je dat de ander niet zelf in staat is om een taak te voltooien of zelf iets uit te zoeken. Luisteren vanuit deze macht-strategie is erop gericht om de controle te behouden en te garanderen dat het door jou gewenste resultaat wordt bereikt.

Wat leren we hiervan?

Interessant is dat deze verschillende luistergedragingen vaak zelfprojecties zijn van onze eigen tekortkomingen. We zijn vooral met onszelf bezig in plaats van elkaar echt te willen begrijpen. De luistergedragingen impliceren ook dat de ander niets zinnigs te bieden heeft of weinig bij kan dragen aan je waarheid. Geen wonder dat echt luisteren naar iemand betrokkenheid creëert. In principe hoef je het accent maar te verleggen van jezelf naar de ander om het verschil te maken.

Verbindend luisteren

Uiteindelijk willen we allemaal ervaren dat we er toe doen en dat wat we zeggen belangrijk is. We willen voelen dat we waardevol zijn, dat we er mogen zijn. Dat begint bij actief en verbindend luisteren, aanwezig zijn in het moment. Dat vergt geduld en oefenen, vooral als we ingesleten luistergewoontes hebben ontwikkeld, die belemmeren dat we anderen niet horen. Weet je dit negatieve luistergedrag te overwinnen, dan zal de kwaliteit van je leiderschap verbeteren. En dat vertaalt zich direct in meer betrokken en productieve medewerkers.

Deze blog heeft Raymond Godding vertaald en bewerkt op basis van een artikel van John Stoker, President van DialogueWORKS, Inc.

Afbeelding door Jonathan Sharp via Unsplash