Data en storytelling: 2 werelden die elkaar aanvullen

In een podcastgesprek met een expert in Learning en Development ontdekte kennispartner Raymond Godding hoe data uit HR Learning Analytics en storytelling elkaar aanvullen om de medewerkerbetrokkenheid en leerrendement in organisaties te versterken. Dit blog is ingekort, de lange versie lees je op zijn eigen site.

Ontmoeting van 2 werelden

Met legoblokjes als metafoor kun je toelichten hoe je losse data-elementen kunt sorteren en arrangeren tot een visueel model, waarmee een tastbaar object ontstaat dat het verhaal achter de data betekenis geeft. Zelf kwam ik tot een interessante analogie bij het kijken naar de miniserie Drops of God op Apple TV. De twee hoofdpersonen doen mee aan een wijnchallenge met als hoofdprijs een miljoenenerfenis: de meest prestigieuze wijncollectie ter wereld. De ene persoon is gedisciplineerd, analytisch en introvert. Hij bekijkt wijn als een chirurg met een bewonderenswaardig oog voor detail. De andere persoon heeft de passie voor wijn en wijnbouw van haar vader geleerd. Zij kan geuren en sensaties uit de natuur koppelen aan wijnaroma’s, die ze verbindt aan herinneringen en emoties.

Hoe het afloopt mag je zelf bekijken. Het interessante is, dat de ene persoon wijn vanuit feiten en data bekijkt, de ander vanuit beleving en het verhaal. De boodschap is dat de verschillende werelden elkaar aanvullen en versterken.

Wat is waarheid?

Tussen learning analytics en storytelling kun je een soortgelijke analogie maken. We vertrouwen op dashboards met meetbare feiten, kwantitatieve bevindingen uit onderzoek. Die visualisaties laten goed zien wat we hebben gemeten en worden zo een betrouwbare indicatie voor strategische keuzes of managementbesluiten.

Maar ook onwrikbare data kun je vanuit verschillend perspectief benaderen. Je kunt bijvoorbeeld meetresultaten in absolute getallen weergeven of in percentages. Data kunnen dus anders beleefd worden en ook tot rigoureus uiteenlopende gevolgtrekkingen leiden. In die gevallen kun je zeggen dat we met dezelfde data volledig van elkaar afwijkende verhalen vertellen.

Wij zijn verhalende wezens

Dat we met verhalen betekenis geven aan onze werkelijkheid, is een inherent onderdeel van ons ‘mens zijn’. In de oertijd associeerde de mens natuurlijke fenomenen met diepere betekenissen, met interventies of boodschappen van de goden. Verhalen waren een middel om normen en waarden over te dragen, om te waarschuwen voor gevaren of te verwijzen naar voedselbronnen.

Of je het nu bewust ervaart of niet, je persoonlijke verhaal staat in relatie met het verhaal van de organisatie waar je werkt en de samenleving waar je deel van uitmaakt. Als het gaat om het perspectief, de invalshoek vanwaaruit je de data interpreteert, dan kun je aan dezelfde data zowel een positieve als een negatieve conclusie verbinden.

Context en betekenis

Wil je het leren in de organisatie een impuls geven, dan moet dat bij voorkeur appelleren aan relevante waarden waarmee medewerkers zich identificeren en een energie gevende gezamenlijke purpose. Met data alleen kun je mensen niet zo makkelijk motiveren.

Onderzoek van Paul Zak (2012) wijst uit dat een zogenoemde ‘compelling story’ bij deelnemers aan het experiment aantoonbaar leidde tot meer empathie en een grotere bereidheid om te doneren. We mogen dus concluderen dat je met verhalen medewerkers wel degelijk kunt motiveren.

Voorbij het dilemma

Moeten we meer vertrouwen op zuivere data of op verhaalkracht? Zoals zo vaak ligt de waarheid in het midden. Om medewerkers op de juiste manier mee te nemen en te activeren, zul je het data-design moeten verbinden aan een passende beleving, dus ratio en emotie evenwichtig combineren. Dat wat je kunt begrijpen en beredeneren én dat wat je kunt voelen en waaraan je jezelf wilt committeren.

Focus op wat goed gaat

In de regel wordt gefocust op zaken die fout gaan en ‘bijgestuurd’ moeten worden. Hoe groter de kloof echter is tussen de huidige en de gewenste situatie, des te groter de kans op demotivatie. We willen geen onderdeel van het probleem zijn, maar van de oplossing. En hier komt de kracht van storytelling weer goed van pas. Ondanks alle goede bedoelingen blijven doelen soms achter bij de verwachting. Als je daar teveel de nadruk op legt, creëer je een averechts effect. Beter kun je omdenken en vanuit een waarderend perspectief laten zien hoe de gewenste positieve ontwikkeling eruit kan zien.

Van data naar dialoog

De (voorlopige) conclusie is dat data en verhalen elkaar nodig hebben en als een twee-eenheid moeten worden beschouwd. Juist dan benut je de synergie voordelen en meet je niet alleen de kwantitatieve impact van een training, maar geef je daarbij ook aandacht aan de persoonlijke beleving van medewerkers, de inzichten en ervaringen met betrekking tot ieders ontwikkeling.

De lange versie van deze bijdrage vind je op de website van Raymond Godding.