De oude wereld vergaat … kom (niet) uit de grot!

Een paar weken geleden zag ik met mijn kinderen de film The Croods. Het verhaal gaat over een familie holbewoners die bij voorkeur in hun oude, vertrouwde wereldje blijft. Althans vooral de vader, met lijfspreuken als ‘Blijf in de grot!’, ‘Wees nooit niet bang’ en ‘Nieuw is altijd slecht’.

Maar dochter Eep is nieuwsgierig en wil de wereld ontdekken. Zij gaat op onderzoek uit en komt Guy tegen. Guy heeft visioenen over het einde van de wereld en weet de familie te overtuigen met hem mee te gaan naar een nieuwe wereld. De Croods verlaten hun vertrouwde grot en gaan op reis met alle gevaren en onzekerheden van dien. Onderweg moeten ze een grote kloof overbruggen. Guy en Eep gaan zonder aarzelen naar de overkant, maar zal de rest volgen?

Het einde van een tijdperk

In deze situatie zitten organisaties momenteel ook. De oude – op het industriële tijdperk gebaseerde – wereld stort in. Hiërarchische organisatiestructuren brokkelen af, gangbare managementinzichten staan onder druk en oud communicatiegedrag lijkt niet meer aan te sluiten bij nieuwe digitale toepassingen. Er ontstaat een nieuwe wereld met informatie- en communicatiesystemen, zoals social media en mobile devices, samenwerkingsvormen, zoals co-creatie en gelegenheidsnetwerken, werkplekken zoals hubs en co-working spaces en veranderende organisatiestructuren: platter en transparanter.

En terwijl de oude wereld vergaat, wordt de kloof steeds groter. De nieuwe wereld verandert sneller en sneller en degenen die de sprong naar de overkant al hebben gemaakt blijven niet zitten wachten totdat de achterblijvers ook eindelijk de sprong wagen.

Blijf (niet) in de grot!

Toch zijn er genoeg organisaties die, om verschillende redenen, in de grot blijven zitten. Zij doen niet mee aan de drukte rond om Social Media, Het Nieuwe Werken en BYOD (Bring Your Own Device). Zij denken dat deze ontwikkelingen niet op hen van toepassing zijn of dat het om een hype gaat. Zelfgenoegzaamheid of angst voor verandering maakt dat zij op de oude en vertrouwde manier blijven communiceren, samenwerken en leidinggeven. Maar de vraag is hoe lang ze dat volhouden. Kunnen organisaties die besluiten in de grot te blijven op termijn overleven? Waarschijnlijk niet. De huidige veranderingen lijken fundamentele game changers te zijn en bovendien onomkeerbaar. Het is slechts een kwestie van tijd.

Spring over de kloof!

Een aantal organisaties heeft de sprong over de kloof al gewaagd. Zij hebben bij de eerste tekenen van een veranderende wereld de noodzaak en mogelijkheden gezien om de oude en stagnerende organisatie om te vormen naar een wendbare en platte organisatie. Maar denk ook aan mensen in loondienst die bewust voor een bestaan als zelfstandig professional kiezen en werken in wisselende samenwerkingsverbanden. Of aan organisaties die via sociale media de conversatie met hun stakeholders aan gaan. En dan doel ik niet op organisaties die een Twitter- en Facebook-account aanmaken en vervolgens op de oude voet verder gaan, maar organisaties die écht begrepen hebben hoe je met dialoog een duurzame, wederkerige relatie opbouwt.

Of even wachten met springen?

Als andere organisaties als eerste die nieuwe wereld betreden en uitvinden hoe je daarin kunt overleven, dan kun je er inderdaad profijt van hebben om even te wachten. Het is intussen wel duidelijk wat je met Twitter-, LinkedIn- en YouTube-filmpjes kunt bereiken en dat Hyves passé is, maar is het wel zo verstandig om met de opkomende ‘Like-moeheid’ een Facebook-campagne op te zetten? Wat moeten we nou met dat Google+ verhaal? En moeten we écht wel doorgaan met Het Nieuwe Werken als sommige grote bedrijven alweer terugtrekkende bewegingen maken? Wellicht is het verstandig om even af te wachten totdat deze vernieuwingen in een volgende fase komen? Maar weet wel dat je met wachten het risico loopt dat je niet op tijd de oversteek kunt maken en samen met de oude wereld ten onder gaat. Je moet dus wel een heel goede reden hebben om niet nú in actie te komen!

De wereld is voorgoed veranderd

Terug naar de film. Wanneer ze tijdens hun reis worden bedreigd, zoeken The Croods hun toevlucht in een grot. Ze denken daar veilig te zijn, want dat was in de oude wereld ook zo. Maar déze grot blijkt een prehistorisch monster te zijn en daarmee komen ze juist verder in de problemen. Oude oplossingen en oud gedrag blijken niet meer te werken in de nieuwe wereld.

Met alleen over de kloof heen springen, ben je er dus nog niet. Je zult je als organisatie moeten aanpassen aan de nieuwe wereld. Dat betekent oude gebruiken en gewoontes overboord zetten en nieuw gedrag omarmen en stimuleren. En ja, dat is soms lastig, maar de moeite ook meer dan waard.

Hoe het verhaal afliep?

In de film wordt iedereen uiteindelijk gedwongen om over de kloof te springen, omdat de oude wereld simpelweg instort. Ook is het geen optie om eenmaal aan de overkant bij de afgrond te blijven hangen. Blijvend instortingsgevaar maakt dat iedereen verder moet. Op pad naar de onbekende en ‘gevaarlijke’ nieuwe wereld om daar een nieuw thuis te bouwen. Dat lukt uiteindelijk ook op een prachtige nieuwe plek: mooier, opener en toekomstbestendiger dan voorheen.

Met het instorten van het industriële tijdperk hebben organisaties evenmin de optie om – bewust of onbewust – in de grot te blijven. De oude wereld bestaat straks niet meer. Dus spring – en liefst op tijd – over de kloof! Visie, organisatiecultuur en persoonlijke drijfveren bepalen de mate en timing van verandering. Maar dat organisaties over die kloof heen moeten, dat is een gegeven!